🔰درباره ورود نیروی انتظامی به موضوع کنترل روسری

✍🏻حمیدرضا جلائی‌پور، استاد دانشگاه و جامعه شناس

🔸در یک نگاه کلان به جامعه ایران، این جامعه از حیث پوشش به سه بخش “باحجاب”، “شل حجاب” و “بی‌روسری” تقسیم می‌شود. و بطور نانوشته و اعلام نشده بین سه بخش مذکور در جامعه بیشتر یک “همزیستی” هست. یعنی در یک خانواده و یک فامیل یا همسایه‌های یک محله اعضای باحجاب، شل‌حجاب و بی‌روسری باهم زندگی می‌کنند و خصم هم نیستند.

🔸کلا ایرانیان از حیث کنترل اجتماعی (حتی اگر حکومت موضوع حجاب را اجبار نکند) حجاب بدن را رعایت می‌کنند. “حجاب بدن” مخصوص افراد و خانواده‌های مذهبی نیست حتی خانواده‌های سکولار و عرفی هم حجاب بدن را رعایت می‌کنند. حتی افراد سکولار که حجاب بدن را رعایت نکنند از ناحیه اطرافیان تشویق نمی‌شوند. اما در مورد پوشش مو چنین کنترل اجتماعی در ایران در میان کثیری از اقشار جامعه وجود ندارد.

🔸تجربه عمل نیروی انتظامی در تاریخ یک قرنه ایران نشان داده است که نیروی انتظامی نه می‌تواند روسری را از سر زنان بردارد (تجربه پهلوی اول) و نه می‌تواند با اجبار تعداد باروسری ‌را زیاد کند (تجربه ج.ا).

🔸ضمنا کنترل زنان بی‌روسری در توان نیروی انتظامی نیست. اگر “شناسایی”، “تذکر دادن” و “دادگاهی کردن” زنان بی‌روسری در توان نیروی انتظامی بود، این نیرو تاکنون توانسته بود موزعین مواد مخدر، کیف‌قاپ‌ها، موبایل‌قاپ‌ها، سارقین و یا عاملین مسمومیت دانش‌آموزان را شناسایی و کشور را امن کند. ضمنا مبارزه با سارقین و موزعین برای نیروی انتظامی خیلی راحت‌تر است چون تمام مردم ایران و جهان با سارق‌یابی نیروی انتظامی همراه‌اند. اما در مبارزه نیروی انتظامی با افراد بی‌روسری‌ حدودا هشتاد درصد مردم همراهی نمی‌کنند.

🔸اتفاقا ورود نیروی انتظامی در اعمال حجاب چند پیامد قابل پیش‌بینی دارد. اول این که مثل مبارزه با ویدئو و ماهواره برای این نیرو “ناکامی” است و اقتدار این نیرو را در چشم مردم ضعیف می‌کند. دوم این‌که بخشی از مردم را خصوصا مردم عاصی و بی‌افق را در این شرایط گرانی آذوقه در برابر نیروی انتظامی قرار می‌دهد و نیروی انتظامی نمی‌تواند موثرتر با سارقان مبارزه کند. سوم این‌که درگیر شدن پلیس با مردم در شرایطی که جامعه در وضعیت نارضایتی، اعتراضی و جنبشی است، می‌تواند به ایجاد “وضعیت شورشی” در جامعه کمک کند. این اقدام نسنجیده و تحمیل‌شده بر پلیس بیشتر فعالان اتاق‌های جنگ تبلیغاتی سرنگونی‌طلب و خشونت‌ناپرهیز را در بیرون مرزهای ایران شاد می‌کند.

🔸وضعیت پوشش سه بخشی فوق در ایران بعنوان یک کشور با اکثریت مسلمان فقط مخصوص ایران نیست بیش از پنجاه کشور مسلمان‌نشین با این وضع روبرو هستند و پلیس این کشورها (غیر از پلیس طالبان در افغانستان) با زنان بی‌روسری روبرو نمی‌شود. موضوع پوشش مو موضوعی است که به خود افراد، خانواده‌ها و نهادهای مدنی مربوط می‌شود نه به نیروی پلیس دولت‌ها. (این یکی از درس‌های اولیه جامعه‌شناسی سیاسی است که سازمان‌های حکومتی مثل نیروی انتظامی برای انجام هرکاری بر روی جامعه ساخته نشد‌‌ه‌اند. از پلیس می‌توان انتظار مبارزه با سارق را داشت ولی نمی‌توان انتظار مبارزه با بی‌روسری‌ها را داشت. این موضوع با دستور حل نمی‌شود).

🔸چرا با توجه به پیامدهای منفی این کار، پلیس ایران را درگیر این کار کرده‌اند؟ اول این که در حکومت ایران تندروهای مقتدری هستند که به پیامدهای منفی سیاست‌هایشان کاری ندارند و اساسا علوم اجتماعی را محصولی وارداتی و غربی می‌دانند-فقط وقتی در خیابان از معترضین شعارهای تند دریافت می‌کنند مدتی سکوت می‌کنند. دوم این که این کار را می‌توان در منازعات قدرت و هویت در بلوک قدرت جستجو کرد. در بلوک قدرت عده‌ای دوست دارند خود را مسلمان اصیل و انقلابی (اگرچه هیچ‌کارآمدی برای نظام ندارند) معرفی کنند و اساسا نگران ناکارامدی و ناکامی “دولت یک‌دست رئیسی” در برآورد خواست‌های مردم نیستند و معتقدند نان در منازعه هویتی است. معتقدند با مردم سر حجاب درگیر شویم بهتر از این است که سرمعیشت و گشایش سیاسی درگیر شویم.

🔸دوم این‌‌که تندروها یک نگرانی وهمی نیز دارند و می‌گویند اگر بی‌روسری‌ها را کنترل و مرعوب نکنیم آن‌ها در فصل گرما پررو شده و عریان به خیابان‌ها می‌آیند. و عجیب این که این کوته‌بینان نگران افزودن بر تعداد مخالفان نظام نیستند. درحالیکه در کشورهای مسلمان‌نشین ترکیه، مراکش، مصر و …در فصل گرما با جامعه عریان روبرو نیستیم. معمولا عامه مردم حجاب بدن را رعایت می‌کنند.