امریکا پروژه مذاکرات تاکتیکی را با ایران در پیش گرفته است

متغیرهای مداخله‌گری وجود دارند که هر آن می‌توانند بر کیفیت روابط ایران و عربستان تأثیر بگذارد. یکی از متغیرهای مداخله‌گر اسرائیل است. اتفاقی که با واسطه و میانجی‌گری چینی‌ها افتاد، زنگ هشدار را برای مقامات آمریکایی به صدا درآورده که منطقه خلیج‌فارس و خاورمیانه را به‌طور کامل نمی‌توانند رها کنند؛ چون در واقع تکه‌ای از پازل رقابت قدرت‌های بزرگ بعد از تحولات ژئوپلیتیک منبعث از جنگ اوکراین است.

با توجه به اتفاقاتی که در جنگ اوکراین و بعد هم ناآرامی‌ها در داخل ایران به وجود آمد، برداشت و ادراک مقامات ایرانی این است که در واقع می‌توان توافق برجام را توأمان با تبادل زندانیان مورد توجه و بررسی قرار داد. نکته دیگر این است که توافق ایران و عربستان که توسط چینی‌ها اعمال شد، اندکی روی برداشت‌ها و ادراکات مقامات آمریکایی تأثیر گذاشته و ما ممکن است که شاهد سخت ‌گیری ‌های بیشتر واشنگتن در قبال موضوع تبادل زندانیان و در ارتباط با موضوع برجام باشیم و به همین دلیل آمریکایی‌ها شاید سخت ‌گیری‌های بیشتر یا مطالبات بیشتری را در ارتباط با همکاری بین تهران و آژانس درخواست و مطالبه کنند.

اظهارنظرهایی که در ۴۸ ساعت گذشته بین مقامات ایران و آمریکا رد و بدل شد که یکی از توافق خبر داد و دیگری توافق را رد کرد، حکایت از این تغییر رویکرد در مقامات آمریکایی دارد.

ما با یک پدیده جدیدی در مناسبات خاورمیانه و منطقه خلیج‌فارس مواجه هستیم که پیش از این شاهد نبودیم. ولی نکته‌ای که وجود دارد این است که می‌تواند این توافق بین ایران و عربستان با توجه به خصومت هفت ساله‌ای که بین دو بازیگر منطقه‌ای وجود داشت، فضا را برای تعاملات بیشتر در منطقه فراهم کند

اما ما باید در این ارتباط بسیار محتاط باشیم و نگاه خیلی فانتزی و خوش ‌بینانه‌ای هم به این داستان نداشته باشیم، چون همچنان رقابت، تقابل و حتی در برخی موضوعات ستیز برای ایجاد مناطق نفوذ برای ایران یا عربستان سعودی همچنان وجود دارد و در‌ عین‌حال این ادراک تهدید آمیزی که طرفین از هم دارند، با وجود این توافق تداوم پیدا خواهد کرد.

تلاش‌های آمریکا برای تنش ‌زدایی یا برقراری روابط بین تل آویو و ریاض شتاب بیشتری خواهد گرفت و متغیرهای مداخله‌گر آنچنان سهمی ایفا خواهند کرد که ما باید در ارزیابی‌ها و سناریوسازی‌هایمان در ارتباط با چشم‌انداز همکاری ‌های منطقه‌ای چه بین تهران و ریاض و چه بین کشورهای خلیج‌فارس دقت بیشتری داشته باشیم

در ارتباط با آزاد شدن اموال بلوکه شده ایران در چین، با توجه به اینکه منبع خبر وال استریت ژورنال بود، در آن گزارش آمده است که به بخش‌هایی از پول‌های بلوکه شده توسط چین اجازه دسترسی داده می‌شود ولی به همه آن اجازه داده نشده است. بنابراین به نظر نمی‌آید چینی‌ها هم این ریسک را با توجه به تداوم، تحریم‌ها علیه ایران به جان بخرند و در شرایط تحریمی حاضر شوند که بخش عمده‌ای از اموال بلوکه ایران را آزاد کنند.

یکی از دغدغه‌هایی که همچنان حتی با وجود آنکه عربستان سعودی با ایران به مصالحه رسید وجود دارد، در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران است. یعنی آمریکایی‌ها با توجه به تحولاتی که رخ داده و عربستان به طور خاص به تنوع‌سازی در حوزه سیاست خارجی خود یا منابع امنیتی خود دست زده، بنابراین باید دغدغه‌های این دسته از بازیگران را در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران جدی‌تر گیرد و بنابراین بر‌پایه این مولفه‌ها به نظر نمی‌رسد که در کوتاه‌مدت احیای برنامه جامع اقدام مشترک با آن شکل که ما در پیش‌نویس آقای بورل در آگوست سال گذشته داشتیم، قابلیت تحقق داشته باشد.

الان آنچه که آمریکایی‌ها در ارتباط با برجام در حال تمرکز هستند و درباره‌اش تأمل می‌کنند توافق موقتی است که می‌تواند به مثابه پلی برای یک توافق از نظر آمریکایی‌ها با ثبات‌تر و با‌دوام‌تر که مبتنی‌بر تعهدات فراسازمانی بیشتر ایران باشد به وجود بیاورد.

✍️هادی خسروشاهی